Dzieje Chęcin

Krótkie info

Ze Wstępu:

Bielejące a raczej butwiejące już tu i ówdzie kości ludzkie

zaświadczają, że nie nadaremno i nie dla pychy tylko

wzniósł ten zamek aż ku obłokom dumne czoło swoje.

A przy tym posępne nastręczają myśli o znikomości człowieka,

a o dzieł jego trwałości przekonywują.

To jest cel i dążenie krótkiego życia ludzi,

aby pamięć trwałą po sobie zostawić…

-Ach, wreszcie przybył dyliżans, siadam i ruszam,

i znowu pocznie się moje recitativo .

P. B. Podczaszyński 1842 r.

(z Podzamcza Chęcińskiego) [1]

Dzieje królewskiego miasta Chęcin i najbliższych mu osad w oparciu o miejscowe, niezwykle bogate, źródła pisane, jako pierwszy przedstawił drukiem miejscowy proboszcz, ks. Witalis Grzeliński z początkiem XX w. ( Z kart zamierzchłej przeszłości. Monografia Chęcin. Skreślił ks. Witalis Grzeliński, Kielce 1908). W tym mniej więcej czasie studia nad dziejami całego dawnego powiatu chęcińskiego zakończył Michał Rawita-Witanowski, którego opracowanie ukazało się dopiero w 2001 roku (M. Rawita-Witanowski, Dawny powiat chęciński. Z ilustracjami prof. Jana Olszewskiego, oprac. D. Kalina, Kielce 2001). Dużym przełomem w rozpoznaniu dziejów miasta były badania archeologiczno-architektoniczne przeprowadzone z końcem l. 50. i początkiem l. 60. XX w., przez prof. Bohdana Guerquina, podsumowane w wydawnictwie dotyczącym budownictwa rezydencjonalno-obronnego na terenie Polski (B. Guerquin, Zamki w Polsce , Warszawa 1974). Lecz dopiero materiały zaprezentowane na sesji naukowej, zorganizowanej przez Wyższą Szkołę Pedagogiczną w Kielcach oraz Urząd Miasta i Gminy w Chęcinach w 1975 r. ukazały bogactwo tematyki związanej z Chęcinami i podległą im „okolicą” ( VII wieków Chęcin. Materiały (z) sesji naukowej 24 V 1975 r., pod red. Z. Guldona, Kielce 1976).

W nowym świetle dzieje samego miasta przedstawione zostały przez Marię Barbasiewicz i Janusza Kubiaka w studium historyczno-urbanistycznym (M. Barbasiewicz, J. Kubiak, Chęciny. Studium historyczno-urbanistyczne opracowane na zlecenie wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach, Warszawa 1981 ). Szczegóły związane z urbanistyką i zabytkami zaprezentowane zostały w pięciu opracowaniach dotyczących zabudowy czterech pierzei rynkowych oraz obiektów znajdujących się poza nimi (J. Kubiak, E. Pustoła-Kozłowska, Chęciny. Blok zachodni zabudowy rynkowej, Warszawa 1983 , mps; E, Pustoła-Kozłowska, Chęciny. Blok północny zabudowy rynkowej , Warszawa 1984, mps; E Pustoła-Kozłowska, Chęciny, Blok południowy zabudowy rynkowej , Warszawa 1984, mps; E Pustoła-Kozłowska, Chęciny. Blok wschodni zabudowy rynkowej , Warszawa 1983, mps; E. Pustota-Kozłowska, Chęciny zabudowa ulic miasta (ulice: W. Łokietka, S. Staszica, Długa, Małogoska, Jędrzejowska i Plac Stefana Żeromskiego); Dokumentacja historyczno-urbanistyczna wykonana na zlecenie Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach , Warszawa 1985).

W 1992 r. opublikowane zostały wyniki wieloletnich badań naukowych ks. Mariana Paulewicza dotyczące związku Chęcin z górnictwem kruszcowym (M. Paulewicz, Chęcińskie górnictwo kruszcowe od XIV do połowy XVII wieku, pod red. Z. Guldona, Kielce 1992). Nie spełniła zakładanego na wstępie syntetycznego ujęcia dziejów miasta, praca zbiorowa pod redakcją Eugeniusza Kosika i Ryszarda Nadrowskiego ( W królewskich Chęcinach. Monografia historyczno-gospodarcza miasta i gminy Chęciny , pod red. E. Kosika i R. Nadgowskiego, Kielce 1996). W 1997 roku doszło do kolejnej sesji naukowej w Chęcinach, tym razem z inicjatywy Kieleckiego Towarzystwa Naukowego, podczas której zaprezentowane zostały materiały dotyczące XVIII i XIX w. historii miasta ( Chęciny. Studia z dziejów miasta XVI-XX wieku, pod red. S. Wiecha, Kielce 1997).

Poczynając od 2001 r. Regionalny Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Kielcach corocznie prezentował wybrane zagadnienia dotyczące historii regionu chęcińskiego na corocznych edycjach Europejskich Dni Dziedzictwa . Pierwsza z tego cyklu sesja naukowa odbyła się pod przewodnictwem profesora Leszka Kajzera w 2001 r. pod hasłem Z dziejów chęcińskiego zamku (materiały nie zostały opublikowane). Kolejna edycja poświęcona została  rzemiosłu chęcińskiemu i tradycjom górniczo-hutniczym chęcińskiego ośrodka (EDD 2002, materiały nie zostały opublikowane), następna kunsztom artystycznym reprezentowanym w Chęcinach od XVI do XVIII wieku (EDD 2004, materiały nie zostały opublikowane), a kolejna zaprezentowała syntezę miasta leżącego na Kupieckim Szlaku prowadzącym bydło z Rusi przez Chęciny na Śląsk, Wielkopolskę czy dalej – w kierunku państw Rzeszy Niemieckiej (EDD 2007 – materiały nie zostały opublikowane).

Z końcem 2006 r. doszło do powstania programu 2007 – Rok Chęcin. Przeszłość dla Przyszłości , którego celem był zbadanie i wyeksponowanie wartości obiektów historycznych jak również dziejów miasta, które od dawien dawna było rozpoznawalne jako jedna z głównych ikon Ziemi Kieleckiej . W jego efekcie ukazały się trzy pozycje książkowe ( Spacer po Chęcinach (spotkanie pierwsze). Oprowadza Dariusz Kalina , Kielce-Chęciny 2008; R. Mirowski, Chęciński Album (Świętokrzyski Album cz. VIII , Kielce-Chęciny 2007; Chęciny na starej fotografii. Szkice z dziejów miasta , pod red. D. Kaliny, Kielce-Chęciny 2007). W jego podsumowaniu powstał gminny program opieki nad zabytkami ( Program Opieki nad Zabytkami Gminy Chęciny na lata 2007-2011, oprac. D. Kalina, Kielce 2007), który niebawem zostanie upowszechniony przez władze Gminy Chęciny.

Tematyka dotycząca Chęcin zwarta jest w opracowaniach pozostających dotychczas w formie nie opublikowanej: Spacer po Chęcinach (spotkanie wtóre), oprowadza D. Kalina (Kielce 2008); Bibliografia Chęcin (Kielce 2006); Budownictwo rezydencjonalno-obronne na terenie dawnego powiatu chęcińskiego (w opracowaniu), Mieszkańcy Chęcin XIII-XX w. (w opracowaniu); Firma – rzecz o warsztacie rzeźbiarskim Kacpra Fodygi (w opracowaniu).

Do wydania w postaci książkowej pozostaje pozycja pod tytułem Dzieje i zabytki Małych Ojczyzn. Gmina Chęciny (Kielce 2008), którą ukończyłem w lipcu 2008 roku. Z przyczyn obiektywnych nie mogła się ukazać i w jej miejsce powstała nowa pozycja książkowa prezentowana Państwu obecnie. W najbliższej przyszłości planowana jest sesja naukowa poświęcona dziedzictwu Chęcin i regionu chęcińskiego, której efektem będzie prezentacja dziejów Chęcin w ujęciu monograficznym. Prezentowana PT Czytelnikom książka jest jedynie etapem na tej drodze, jak również zaproszeniem do współpracy w realizacji tego przedsięwzięcia.

Dariusz Kalina

Kielce 19 XII 2008

Spis treści

Robert Jaworski, Słowo wstępne………………………………………………………………………………………………………………..s.

Wstęp ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………..s.

1. Warunki naturalne i krajobraz Gminy Chęciny……………………………………………………………………………………………..s.

2. Podziały administracyjne:

Podziały administracji kościelnej……………………………………………………………………s.

Podziały administracji państwowej…………………………………………………………………….s.

3. Starostwo chęcińskie:

Zamek………………………………………………………………………………………………………………s.

Miasto Chęciny………………………………………………………………………………………………….s.

Klucze dóbr ziemskich należące chęcińskiego starostwa:

Klucz brzegowski:

Brzegi……………………………………………………………………………………………………………….s.

Brzeźno…………………………………………………………………………………………………………….s.

Żerniki……………………………………………………………………………………………………………..s.

Klucz chęciński:

Gałęzice…………………………………………………………………………………………………………….s.

Gnieżdziska……………………………………………………………………………………………………….s.

Korzecko…………………………………………………………………………………………………………..s.

Mosty………………………………………………………………………………………………………………s.

Radkowice…………………………………………………………………………………………………………s.

Starochęciny………………………………………………………………………………………………………s.

Wola Murowana………………………………………………………………………………………………..s.

Zajączków…………………………………………………………………………………………………………..s.

Zawada……………………………………………………………………………………………………………….s.

Klucz radoszycki:

Dobrzeszów…………………………………………………………………………………………………………s.

Grodzisko…………………………………………………………………………………………………………….s.

Kłucko………………………………………………………………………………………………………………….s.

Korczyn………………………………………………………………………………………………………………..s.

Radoszyce miasto………………………………………………………………………………………………….s.

Radoska………………………………………………………………………………………………………………..s.

Sarbice………………………………………………………………………………………………………………….s.

Smyków…………………………………………………………………………………………………………………s.

Snochowice……………………………………………………………………………………………………………s.

Wilczkowice…………………………………………………………………………………………………………..s.

Wola Zaborowska……………………………………………………………………………………………………s.

Zaborowice…………………………………………………………………………………………………………….s.

Klucz zajączkowski:

Fanisławice…………………………………………………………………………………………………………… .s.

Gnieżdziska…………………………………………………………………………………………………………….s.

Ruda Zajączkowska………………………………………………………………………………………………….s.

Zajączków………………………………………………………………………………………………………………s.

Górnictwo chęcińskie:

Żelazo…………………………………………………………………………………………………………………….s.

Ołów, srebro, miedź

Kamień…………………………………………………………………………………………………………………..s.

4. Dzieje i zabytki wsi wchodzących w skład Gminy Chęciny;

Bolmin…………………………………………………………………………………………………………………….s.

Gościniec…………………………………………………………….…………………………………………………..s.

Korzecko…………………………………………………………….……………………………………………………s.

Lipowica…………………………………………………………….…………………………………………………….s.

Łukowa……………………………………………………………………………………………………………………..s.

Miedzianka………………………………………………………….…………………………………………………….s.

Mosty……………………………………………………………….………………………………………………………..

Ostrów……………………………………………………………………………………………………………………….s.

Podpolichno………………………………………………………….……………………………………………………s.

Polichno…………………………………………………………….……………………………………………………….s.

Przymiarki………………………………………………………….……………………………………………………….s.

Radkowice………………………………………………………….………………………………………………………..s.

Siedlce…………………………………………………………………………………………………………………………s.

Skiby………………………………………………………………..………………………………………………………….s.

Starochęciny………………………………………………………….…………………………………………………….s.

Tokarnia…………………………………………………………….………………………………………………………..s.

Wojkowiec………………………………………………………….………………………………………………………..s.

Wolica………………………………………………………………………………………………………………………….s.

Aneks

Urzędnicy na zamku chęcińskim……………………………………………………………………………………..s.

Hierarchia chęcińska po 1736 r.

Wykaz skrótów………………………………………………………….…………………………………………………s.

Bibliografia…………………………………………………………………………………………………………… s.

Customer Reviews